ĐẠO NHO - TỨ THƯ - ĐẠI HỌC: CHƯƠNG 9 - TỀ GIA TRỊ QUỐC 儒道四書大學

Bài Viết HOT

Luận Số Tử Vi

Tu Thân - Tề Gia - Trị Quốc - Bình Thiên Hạ

ĐẠO NHO - TỨ THƯ - ĐẠI HỌC: CHƯƠNG 9 - TỀ GIA TRỊ QUỐC 儒道四書大學

Astrology.vn - Nói rằng trị lý quốc gia tất trước tiên phải sửa sang gia đình mình cho ngay ngắn tốt đẹp, ấy là bởi vì người nhà mình không giáo dục nổi mà lại có thể giáo dục được người khác, đó là điều không thể có. Cả nhà (của bậc quốc trưởng) làm điều nhân, thì cả nước sẽ dấy lên phong khí nhân ái. Cả nhà (của bậc quốc trưởng) đều lễ nhượng, thì cả nước sẽ dấy lên phong khí lễ nhượng. Còn nếu một người (quốc trưởng) tham lam tàn bạo, thì cả nước sẽ làm loạn. Cái sự lí chính là như vậy. Đó gọi là chỉ một lời nói có thể làm hỏng cả đại sự, chỉ một người có thể an định được quốc gia.

Tiết thứ 1

所谓治国必先齐其家者，其家不可教而能教人者，无之。故君子不出家而成教于国。

Sở vị trị quốc tất tiên tề kỳ gia giả. Kỳ gia bất khả giáo, nhi năng giáo nhân giả, vô chi. Cố quân tử bất xuất gia nhi thành giáo ư quốc.

Dịch nghĩa:

Nói rằng trị lý quốc gia tất trước tiên phải sửa sang gia đình mình cho ngay ngắn tốt đẹp, ấy là bởi vì người nhà mình không giáo dục nổi mà lại có thể giáo dục được người khác, đó là điều không thể có. Bởi thế người quân tử không ra khỏi nhà mà có thể hoàn thành được việc giáo hóa cả nước.

Tiết thứ 2

孝者，所以事君也；弟者，所以事长也；慈者，所以使众也。

Hiếu giả, sở dĩ sự quân dã; đễ giả, sở dĩ sự trưởng dã; từ giả, sở dĩ sử chúng dã.

Dịch nghĩa:

Đạo hiếu (đối với cha) cũng chính là để thờ vua, đạo đễ (đối với anh), cũng chính là để thờ bậc trưởng thượng, đạo từ (đối với con) cũng chính là để sai khiến chúng dân vậy.

Tiết thứ 3

《康诰》曰：“如保赤子。”心诚求之，虽不中不远矣。未有学养子而后嫁者也。

Khang cáo viết: như bảo xích tử, tâm thành cầu chi, tuy bất trúng, bất viễn hỹ. Vị hữu học dưỡng tử, nhi hậu giá giả dã.

Dịch nghĩa:

Thiên Khang cáo nói: "(yêu thương chăm lo cho dân chúng) giống như chăm sóc đứa con sơ sinh (con đỏ)”. Miễn là thành tâm theo đuổi điều đó, thì dẫu không hoàn toàn đúng như vậy, thì cũng chẳng cách xa bao nhiêu. (Cũng giống như) chưa từng có người con gái nào học cách nuôi con trước rồi sau mới đi lấy chồng vậy.

Tiết thứ 4

一家仁，一国兴仁；一家让，一国兴让；一人贪戾，一国作乱：其机如此。此谓一言偾事，一人定国。

Nhất gia nhân, nhất quốc hưng nhân; nhất gia nhượng; nhất quốc hưng nhượng; nhất nhân tham lệ, nhất quốc tác loạn, kỳ cơ như thử, thử vị nhất ngôn phấn sự, nhất nhận định quốc.

Dịch nghĩa:

Cả nhà (của bậc quốc trưởng) làm điều nhân, thì cả nước sẽ dấy lên phong khí nhân ái. Cả nhà (của bậc quốc trưởng) đều lễ nhượng, thì cả nước sẽ dấy lên phong khí lễ nhượng. Còn nếu một người (quốc trưởng) tham lam tàn bạo, thì cả nước sẽ làm loạn.

Cái sự lí chính là như vậy. Đó gọi là chỉ một lời nói có thể làm hỏng cả đại sự, chỉ một người có thể an định được quốc gia.

Tiết thứ 5

尧、舜帅天下以仁，而民从之。桀、纣帅天下以暴，而民从之。其所令反其所好，而民不从。是故君子有诸己而后求诸人，无诸己而后非诸人。所藏乎身不怒，而能喻诸人者，未之有也。故治国在齐其家。

Nghiêu, Thuấn suất thiên hạ dĩ nhân, nhi dân tòng chi; Kiệt, Trụ suất thiên hạ dĩ bạo, nhi dân tòng chi; kỳ sở lệnh phản kỳ sở hiếu nhi dân bất tòng; thị cố quân tử hữu chư kỷ nhi hậu cầu chư nhân, vô chư kỷ nhi hậu phi chư nhân, sở tàng hồ thân bất thứ nhi năng dụ chư nhân giả, vị chi hữu dã. Cố trị quốc tại tề kỳ gia.

Dịch nghĩa:

Nghiêu, Thuấn lấy nhân ái mà dẫn dắt thiên hạ, nên dân chúng đi theo hai ông. Kiệt, Trụ dùng bạo lực mà cai trị thiên hạ, dân chúng (lúc đầu) cũng đi theo họ. Nhưng mệnh lệnh ban ra ngược lại điều mong muốn của họ nên dân chúng không theo nữa.

Bởi thế người quân tử phải có (đức tốt) ở mình, rồi sau mới đòi hỏi ở người khác; phải không có (khuyết điểm) ở mình rồi sau mới phê phán được người khác. Cứ giữ ở nơi mình mà không suy ra cho người khác, như vậy mà khuyên bảo cho người khác hiểu được, thì đó là điều không thể có. Bởi thế cho nên trị quốc phải bắt đầu từ tề gia.

Tiết thứ 6

《诗》云：“桃之夭夭，其叶蓁蓁。之子于归，宜其家人”宜其家人，而后可以教国人。

《诗》云：“宜兄宜弟。”宜兄宜弟，而后可以教国人。

《诗》云：“其仪不忒，正是四国。”其为父子兄弟足法，而后民法之 也。此谓治国在齐其家。

Thi vân: “Đào chi yêu yêu, kỳ diệp trăn trăn; chi tử vu qui, nghi kỳ gia nhân”. Nghi kỳ gia nhân nhi hậu khả dĩ giáo quốc nhân.

Thi vân: “nghi huynh nghi đệ”. Nghi huynh nghi đệ nhi hậu khả dĩ giáo quốc nhân.

Thi vân: "kỳ nghi bất thắc, chính thị tứ quốc"; kỳ vi phụ tử huynh đệ túc pháp nhi hậu dân pháp chi dã. Thử vị trị quốc tại tề kỳ gia.

Dịch nghĩa:

Kinh Thi nói: "Cây đào tơ mơn mởn, lá nó mọc xum xuê, nàng ấy về nhà chồng, ắt hoà thuận đề huề”.

Hoà thuận đề huề với mọi người trong nhà, rồi sau mới có thể giáo hoá người trong nước.

(Thi - Chu Nam. Đào yêu, chương 3 câu 1-4). Kinh Thi nói: "Hoà thuận với anh, hoà thuận với em". Anh em hoà thuận, rồi sau mới có thể giáo hoá người trong nước. (Thi, Tiểu nhã. Lục tiêu, chương 3, câu 5)

Kinh Thi nói; "Người ấy uy nghi đúng đắn không sai trái, thì có thể sửa trị đúng đắn các nước khắp bốn phương. Bậc quốc trưởng chỉ có làm cho hành vi của cha con anh em trong nhà mình đủ trở thành mẫu mực, thì sau đó dân chúng sẽ noi theo. Như vậy gọi là trị quốc trước hết ở tề kì gia (sửa sang trong nhà mình cho chỉnh tề tốt đẹp). (Thi. Tào phong. Thi cưu, chương 3, câu 5-6).

(t/h)

Tags: [Nho Giáo] [Đạo Nho] [Khổng Tử] [Mạnh Tử] [Đại Học] [Trung Dung] [Luận Ngữ]