Astrology.vn - Mạnh Tử cho biết người quân tử nào cũng muốn ra làm quan cả. Người quân tử là kẻ sĩ có học thức được đào tạo cốt để đảm đương việc trị nước. Đành rằng việc làm quan là cần thiết, nhưng người quân tử phải được mời theo lễ. Người quân tử có tài đức đáng được cư xử như vậy. Nếu kẻ sĩ nào không đợi vua mời mà ngược xuôi xin xỏ, chạy chọt ở cửa công để kiếm một chức quan; đó là người thiếu tư cách, hèn hạ.

3

Châu Tiêu hỏi rằng: “Bậc quân tử ngày xưa có làm quan chăng?”

Mạnh Tử đáp: “Có làm quan. Sách Truyện nói rằng: ‘Khổng Tử ba tháng không phò vua, cảm thấy như nao nao; ra khỏi bờ cõi, ắt đem theo lễ vật.’ Công Minh Nghi đã nói: ‘Người xưa ba tháng không phò vua, thì (thân hữu) thăm viếng an ủi.’”

“Ba tháng không phò vua, mà đã thăm viếng an ủi, chẳng là vội vàng sao?”

Mạnh Tử đáp: “Kẻ sĩ mất chức vị cũng như vua chư hầu mất nước. Kinh Lễ nói rằng: ‘Vua chư hầu canh tác được dân trợ giúp để có xôi nếp mà dâng cúng; phu nhân chăm tằm ươm tơ để may sắm y phục (khi mất nước).’ Các con vật dâng cúng đã chẳng có, chẳng có xôi nếp tinh sạch, y phục chẳng hoàn bị, các vua chẳng dám tế cúng. Riêng kẻ sĩ (mất chức vị) không có ruộng (tiêu chuẩn) thì cũng chẳng tế cúng. Những con vật để sát tế, những bát đĩa mâm bàn, những y phục không được hoàn bị thì không dám tế cúng (tổ tiên), nên (kẻ sĩ) chẳng được an vui. (Những điều ấy) cũng không đủ để được thăm viếng an ủi sao?”

“Ra khỏi bờ cõi, ắt đem theo lễ vật, là thế nào?”

Mạnh Tử đáp: “Kẻ sĩ ra làm quan cũng như nông phu đi cày cấy. Nông phu há ra khỏi bờ cõi mà bỏ cày bừa của mình chăng?”

Châu Tiêu nói: “Nước Tấn cũng có người đi làm quan ở nước ngoài. Chưa từng nghe làm quan mà vội vàng như thế. Làm quan mà vội vàng như thế, thì bậc quân tử khó được chức quan, phải làm sao?”

Mạnh Tử đáp: “Sinh con trai, thì mong ước cho có vợ; sinh con gái, thì mong ước cho có chồng. Tấm lòng của cha mẹ, mọi người đều như thế. Không đợi lệnh của cha mẹ, mai mối đưa lời, mà khoét lỗ vách ngó nhau, trèo tường theo nhau, thì cha mẹ và người trong nước đều cho là hèn hạ. Người xưa chưa từng không muốn làm quan, nhưng lại ghét đường lối không do đạo lý. Không do đạo lý mà tiến hành, đó là cùng loại với đám khoét vách mà thôi.”

Bình lược: Một người nước Ngụy tên là Châu Tiêu, hỏi Mạnh Tử xem bậc quân tử ngày xưa có nhất thiết phải ra làm quan chăng. Mạnh Tử cho biết người quân tử nào cũng muốn ra làm quan cả. Người quân tử là kẻ sĩ có học thức được đào tạo cốt để đảm đương việc trị nước. Cho nên ra làm quan vừa là bổn phận vừa là con đường tiến thân duy nhất của người quân tử.

Thông qua những ví dụ, Mạnh Tử cho rằng người quân tử cũng vậy. Đành rằng việc làm quan là cần thiết, nhưng người quân tử phải được mời theo lễ. Người quân tử có tài đức đáng được cư xử như vậy. Nếu kẻ sĩ nào không đợi vua mời mà ngược xuôi xin xỏ, chạy chọt ở cửa công để kiếm một chức quan; đó là người thiếu tư cách, hèn hạ; chẳng khác gì bọn trai gái, khoét vách trèo tường theo nhau.

(t/h)

Hương Sơn Dã Phu