Astrology.vn - Giả như đạt được chí hướng mà đứng vai cai trị đất nước, người tài trai phải cùng với dân noi theo các đức nhân, lễ, nghĩa đó. Nếu như không đạt được chí hướng, người tài trai  quay về ẩn dật, thực hành đạo lý nhân, lễ, nghĩa một mình. Nếu được giàu sang, không bao giờ sinh lòng mê luyến chơi bời phóng túng, trụy lạc. Nếu gặp cảnh nghèo hèn, không bao giờ thay đổi chí hướng, tức là vẫn một mực thực hành chính đạo: nhân, lễ, nghĩa. Nếu có bị uy quyền vũ lực ức hiếp, chí khí cũng không bị cùn nhụt, thua kém.

2

Cảnh Xuân nói: “Công Tôn Diễn, Trương Nghi há không thật là bậc tài trai lỗi lạc sao? Một cơn giận của họ mà chư hầu run sợ; họ ở yên thì thiên hạ được vô sự.”

Mạnh Tử nói: “Như thế sao là bậc tài trai lỗi lạc được? Ông chưa học Lễ ư? Vào lễ đội mũ, người con trai vâng lời dạy của cha. Vào tuổi lấy chồng, người con gái vâng lời dạy của mẹ. Ở ngưỡng cửa lúc tiễn con ra đi, mẹ răn bảo rằng: ‘Con về nhà chồng, phải tôn kính, phải giữ gìn, không ược trái ý chồng.’ Lấy sự thuận thảo làm chính, đó là đạo làm vợ vậy

“Ở vào chỗ rộng rãi trong thiên hạ, đứng vào vị trí chính đáng trong thiên hạ, thực hành đạo lớn trong thiên hạ; đạt được chí hướng thì cùng dân noi theo; không đạt được chí hướng thì một mình thực hành đạo của mình; giàu sang không động lòng phóng túng; nghèo hèn không dời đổi chí hướng; uy quyền vũ lực không làm nhụt chí; thế mới gọi là bậc tài trai lỗi lạc.”

Bình lược: Cảnh Xuân là một người học về thuật biện thuyết tung hoành, rất ái mộ Công Tôn Diễn và Trương Nghi, hai tay du thuyết thời Chiến Quốc, cùng là người nước Ngụy. Nhất là Trương Nghi, người đã đưa ra kế sách liên hoành khi được trọng dụng ở nước Tần để chống lại kế sách hợp tung của Tô Tần. Mạnh Tử chống lại quan điểm của Cảnh Xuân. Những người đã học Lễ đều biết rằng: người con trai (trượng phu) khi vừa lên 20 tuổi, thì được người cha tổ chức nghi lễ đội mũ (quan) cho. Trong buổi lễ đó, người cha đã dạy dỗ con trai về những qui tắc đạo đức cốt yếu để có thể trở nên bậc tài trai lỗi lạc sau này; quan trọng nhất là ba đức: nhân, lễ, nghĩa. Người con gái khi lên 20 tuổi là thời gian có thể đi lấy chồng, người mẹ đã dạy cho con gái những đức hạnh căn bản để có thể trở nên một phụ nữ hiền thục. Khi tiễn con ra cửa về nhà chồng, người mẹ còn dặn kỹ: phải tôn kính bề trên, phải giữ gìn khéo léo trong cách ăn nết ở với mọi người. Đạo làm vợ phải lấy thuận thảo làm chính.

Giả như đạt được chí hướng mà đứng vai cai trị đất nước, người tài trai phải cùng với dân noi theo các đức nhân, lễ, nghĩa đó. Nếu như không đạt được chí hướng, người tài trai  quay về ẩn dật, thực hành đạo lý nhân, lễ, nghĩa một mình. Nếu được giàu sang, không bao giờ sinh lòng mê luyến chơi bời phóng túng, trụy lạc. Nếu gặp cảnh nghèo hèn, không bao giờ thay đổi chí hướng, tức là vẫn một mực thực hành chính đạo: nhân, lễ, nghĩa. Nếu có bị uy quyền vũ lực ức hiếp, chí khí cũng không bị cùn nhụt, thua kém. Thành tựu được đầy đủ những điều như thế mới xứng đáng là bậc tài trai lỗi lạc trên đời.

(t/h)

Hương Sơn Dã Phu