Astrology.vn - Mạnh Tử tế nhị chỉ trích vua Tề và Trần Giả: Quân tử ngày xưa (ám chỉ Chu Công) mắc lỗi thì công khai; ai cũng trông thấy như hiện tượng nhật thực, nguyệt thực. Mắc lỗi rồi thì sửa lỗi, như mặt trời, mặt trăng sáng trở lại; cho nên dân chúng đều hoan nghênh. Quân tử ngày nay (ám chỉ vua Tề) mắc lỗi nhưng có người mách bảo cho (ám chỉ Mạnh Tử), lại không biết sửa, vẫn cứ ngoan cố, tiếp tục đi theo điều lỗi. Lại còn có người dùng lời lẽ khéo léo cố gắng biện bạch (ám chỉ Trần Giả) cho lỗi lầm đó nữa.

9

Người nước Yên chống lại. Vua nói: “Ta rất hổ thẹn với Mạnh Tử.”

Trần Giả nói: “Vua đừng lo. Vua hãy lấy mình sánh với Chu Công, xem  ai đã nhân lại trí hơn?”

Vua nói: “Ô sao lại nói thế?”

Trần Giả nói: “Chu Công sai Quản Thúc giám sát vua Ân. Quản Thúc cùng với vua Ân làm phản. Biết mà còn sai đi, ấy là bất nhân. Không biết mà sai đi, ấy là bất trí. Nhân, trí, Chu Công còn chưa trọn vẹn, huống hồ là vua? Giả tôi xin yết kiến (Mạnh Tử) để nhờ giải thích.”

Yết kiến Mạnh Tử, Trần Giả hỏi rằng: “Chu Công là người thế nào?”

Đáp: “Bậc thánh nhân thời cổ.”

Hỏi: “Sai Quản Thúc giám sát vua Ân. Quản Thúc cùng với vua Ân làm phản. Có chăng?”

Đáp: “Đúng vậy.”

Hỏi: “Chu Công biết sẽ làm phản mà còn sai đi chăng?”

Đáp: “Không biết.”

“Vậy thì thánh nhân cũng có lỗi lầm ư?”

Đáp: “Chu Công là em. Quản Thúc là anh. Lầm lỗi của Chu Công cũng chẳng hợp lẽ sao?

“Vả lại quân tử ngày xưa mắc lỗi thì sửa đổi; quân tử ngày nay mắc lỗi thì cứ thuận theo. Quân tử ngày xưa mắc lỗi thì như mặt trời, mặt trăng bị xâm thực vậy, dân chúng đều thấy. Kịp đến lúc sửa sai rồi, dân chúng đều ngưỡng mộ. Quân tử ngày nay chẳng những thuận theo, lại lấy lời lẽ mà biện bạch.”

Bình lược: Sau khi đánh thắng nước Yên, vua Tề đặt nền cai trị hà khắc, không chịu nghe lời Mạnh Tử rút quân về, trao trả độc lập cho nước Yên (xin xem lại Lương Huệ Vương hạ, tiết 10 và 11). Giờ đây, người nước Yên tôn con  trai của vua Yên (Tử Khối) là thái tử Bình lên ngôi; rồi đồng lòng khởi nghĩa chống lại quân Tề. Vì thế, vua Tề mới nói với cận thần Trần Giả rằng: “Ta rất hổ thẹn với Mạnh Tử.” Trần Giả là một nịnh thần, đã không biết khuyên vua sửa lỗi lầm, lại còn tâng bốc khen vua Tề đã nhân lại trí hơn Chu Công. Để tìm cách ngụy biện, Trần Giả đem chuyện cũ của Chu Công để vạch lỗi.

Mạnh Tử tế nhị chỉ trích vua Tề và Trần Giả: Quân tử ngày xưa (ám chỉ Chu Công) mắc lỗi thì công khai; ai cũng trông thấy như hiện tượng nhật thực, nguyệt thực. Mắc lỗi rồi thì sửa lỗi, như mặt trời, mặt trăng sáng trở lại; cho nên dân chúng đều hoan nghênh. Quân tử ngày nay (ám chỉ vua Tề) mắc lỗi nhưng có người mách bảo cho (ám chỉ Mạnh Tử), lại không biết sửa, vẫn cứ ngoan cố, tiếp tục đi theo điều lỗi. Lại còn có người dùng lời lẽ khéo léo cố gắng biện bạch (ám chỉ Trần Giả) cho lỗi lầm đó nữa.

(t/h)

Hương Sơn Dã Phu