Astrology.vn - Hầu hết những kẻ không có nhân, trí, lễ, nghĩa đều là tiểu nhân, chỉ có thể làm tay sai, tôi tớ cho người. Kẻ ấy chẳng thể hiên ngang làm chủ được mình như một bậc quân tử hiền nhân. Làm nô dịch cho người mà huênh hoang, không biết hổ thẹn là kẻ đáng trách rồi. Còn kẻ làm nô dịch, cũng như kẻ làm cung, làm tên mà biết hổ thẹn trong công việc của mình là kẻ đáng thương. Nhưng dù sao cũng chẳng bằng người biết làm điều nhân. Người tập làm điều nhân cũng như người tập bắn cung vậy.

7

Mạnh Tử nói: “Người chế tạo tên há bất nhân hơn người chế tạo áo giáp chăng? Người chế tạo tên chỉ sợ không hại được người; người chế tạo áo giáp chỉ sợ người bị hại. Người đồng cốt, người đóng áo quan cũng thế. Cho nên làm nghề không thể không thận trọng.

“Khổng Tử nói: ‘Xóm có đức nhân thì tốt đẹp, chọn lựa mà không ở nơi có nhân, sao được gọi là sáng suốt?’ Kìa đức nhân, là tước hiệu cao quý của Trời, là chỗ ở yên ổn của người. Không ai cản trở mà sống bất nhân, ấy là không sáng suốt.

“Chẳng có nhân, chẳng sáng suốt, không có lễ, không có nghĩa, là kẻ làm tay sai cho người. Kẻ làm tay sai mà hổ thẹn trong phận sai khiến, cũng như kẻ làm cung mà hổ thẹn trong việc làm cung, kẻ làm tên mà hổ thẹn trong việc làm tên. Như biết hổ thẹn, chẳng bằng làm điều nhân.

“Người làm điều nhân giống như bắn cung. Người bắn cung giữ thân mình cho ngay ngắn rồi mới bắn. Bắn mà không trúng, thì không oán kẻ thắng mình; phải quay về xét lại mình mà thôi.”

Bình lược: Hầu hết những kẻ không có nhân, trí, lễ, nghĩa đều là tiểu nhân, chỉ có thể làm tay sai, tôi tớ cho người. Kẻ ấy chẳng thể hiên ngang làm chủ được mình như một bậc quân tử hiền nhân. Làm nô dịch cho người mà huênh hoang, không biết hổ thẹn là kẻ đáng trách rồi. Còn kẻ làm nô dịch, cũng như kẻ làm cung, làm tên mà biết hổ thẹn trong công việc của mình là kẻ đáng thương. Nhưng dù sao cũng chẳng bằng người biết làm điều nhân. Người tập làm điều nhân cũng như người tập bắn cung vậy. Bắn không trúng đích, người bắn phải xét lại thế đứng và cách giương cung của mình, sao cho đúng cách, cho vững vàng. Người tập làm điều nhân thấy mình thi hành nhân đức mà không đạt kết quả, không được người ái mộ, tôn trọng, thì đừng trách người mà phải quay về xét lại mình. Mình làm điều nhân mà thiếu sự thành khẩn chăng? Tự khoe khoang chăng? Xem nhẹ người khác chăng? Đụng chạm tự ái của người hay làm phiền lụy đến người chăng?

(t/h)

Hương Sơn Dã Phu