Astrology.vn - Theo lời giải thích của Mạnh Tử, chúng ta hiểu được rằng: người quân tử cư xử phải biết tùy thời và phải hiểu ý nghĩa sâu xa của từng trường hợp khác nhau. Cũng một việc diễn ra, có lúc là đúng, lúc khác lại là sai. Đúng hay sai lại còn tùy thuộc vào cách thích nghi, ứng xử của mình. Người quân tử sao lại có thể tự biến mình thành một thứ hàng hoá để chịu lệ thuộc vào người, trong khi người đó chẳng xứng đáng cho mình phụng sự.

3

Trần Trăn hỏi rằng: “Ngày trước ở nước Tề, vua đưa tặng gồm cả vàng một trăm dật mà thầy không nhận. Ở nước Tống, đưa tặng bảy mươi dật mà thầy nhận. Ở nước Tiết, đưa tặng năm mươi dật thầy cũng nhận. Nếu ngày trước không nhận là đúng, thì ngày nay nhận là sai. Nếu ngày nay nhận là đúng, thì ngày trước không nhận là sai. Thầy ắt ở vào một lần sai trong hai lần ấy.”

Mạnh Tử nói: “Đều đúng cả. Đương khi ở nước Tống, ta sắp đi xa. Người đi ắt cần tiền lộ phí. Vua có lời tạ từ rằng: ‘Xin tặng tiền lộ phí.’ Ta sao lại chẳng nhận? Đương khi ở nước Tiết, ta có lòng phòng bị. Vua có lời tạ từ rằng:  Nghe nói thầy cần phòng bị.’ Cho nên vua cho tiền trả công quân lính (bảo vệ). Ta sao lại chẳng nhận?

“Còn như ở nước Tề, chưa có việc xử lý. Không phải xử lý mà đưa tặng, đó là mua chuộc vậy. Lẽ nào người quân tử có thể chịu nhận sự mua chuộc?”

Bình lược: Theo lời giải thích của Mạnh Tử, chúng ta hiểu được rằng: người quân tử cư xử phải biết tùy thời và phải hiểu ý nghĩa sâu xa của từng trường hợp khác nhau. Cũng một việc diễn ra, có lúc là đúng, lúc khác lại là sai. Đúng hay sai lại còn tùy thuộc vào cách thích nghi, ứng xử của mình. Người quân tử sao lại có thể tự biến mình thành một thứ hàng hoá để chịu lệ thuộc vào người, trong khi người đó chẳng xứng đáng cho mình phụng sự. Vậy nên, người quân tử cần phải hiểu nghĩa lý “tùy thời”; tùy thời mà chẳng xu thời. Kinh Dịch nói: “Tùy thời chi nghĩa đại hỹ tai!” (Nghĩa lý tùy thời lớn lao thay!). Hiểu nghĩa lý tùy thời và hành xử cho thích hợp để thành công và để tòng đạo. Trình Tử nói: “Tùy thời biến dịch, dĩ tòng đạo dã.” (Tùy thời thay đổi để theo đạo vậy.)

(t/h)

Hương Sơn Dã Phu