Astrology.vn - Để chỉ trích việc vua muốn Tể tướng và các quan khanh trong triều phải làm theo ý riêng của mình mà bỏ mất khả năng chuyên môn của họ, Mạnh Tử đã nêu ra hai ví dụ. Thứ nhất, muốn cất một đại sảnh đường (cự thất), vua giao cho công trình sư (kiến trúc sư phụ trách xây dựng) đi kiếm cây gỗ lớn làm cột cái, có cây gỗ lớn mới có sức nâng nổi cái mái to rộng. Thứ hai, ví như có một viên ngọc quý còn ẩn trong đá (ngọc thô). Trong ví dụ thứ hai, theo lẽ thường, vua phải trao viên ngọc thô ấy cho thợ ngọc, phá đá, trau chuốt; mới có được viên ngọc đáng giá vạn dật vàng.

9

Mạnh Tử ra mắt Tề Tuyên Vương, nói: “Để làm một cái nhà to tát, ắt phải khiến công trình sư đi tìm gỗ lớn. Công trình sư tìm được gỗ lớn rồi, vua mừng rỡ, vì đã có khả năng làm nên việc. Người thợ mộc mà đem đẽo gọt cho nhỏ đi, vua sẽ giận dữ, vì không thể nên việc được nữa. Ôi, người ta lúc còn nhỏ đi học, lớn lên chỉ mong muốn đem ra thi hành.”

“Vua lại nói: “Hãy bỏ sở học của ngươi đi mà nghe theo ta.” Như thế sẽ ra sao? Nay có viên ngọc thô ở đây, đáng vạn dật vàng, ắt phải sai thợ ngọc chạm trổ, mài giũa nó đi. Đến việc cai trị quốc gia, lại nói: “Hãy bỏ sở học của ngươi đi mà nghe theo ta.” Thế sao lại xử khác với việc ra lệnh cho thợ ngọc chạm trổ, mài giũa ngọc như vậy?”

Bình lược: Để chỉ trích việc vua muốn Tể tướng và các quan khanh trong triều phải làm theo ý riêng của mình mà bỏ mất khả năng chuyên môn của họ, Mạnh Tử đã nêu ra hai ví dụ. Thứ nhất, muốn cất một đại sảnh đường (cự thất), vua giao cho công trình sư (kiến trúc sư phụ trách xây dựng) đi kiếm cây gỗ lớn làm cột cái, có cây gỗ lớn mới có sức nâng nổi cái mái to rộng. Thứ hai, ví như có một viên ngọc quý còn ẩn trong đá (ngọc thô). Trong ví dụ thứ hai, theo lẽ thường, vua phải trao viên ngọc thô ấy cho thợ ngọc, phá đá, trau chuốt; mới có được viên ngọc đáng giá vạn dật vàng. Thợ ngọc là hình ảnh tiêu biểu cho một vị Tể tướng đại thần, đủ tài năng chuyên môn về chính trị, có thể đưa đất nước đến thịnh trị thái bình. Nay vua lại bảo vị Tể tướng hãy bỏ tài năng chuyên môn của mình, một mực tuân theo ý chỉ của vua để thoả mãn tham vọng riêng tư của vua. Biết trao ngọc thô cho thợ ngọc trạm trổ, mà vua lại không biết trao quyền lãnh đạo đất nước cho Tể tướng cai trị theo sở học của mình. Xử trí sai khác như thế là vua đã tự mâu thuẫn, không biết lẽ phải trái ở đời vậy. Do đó, đất nước không thể hưng thịnh, thái bình được.

(t/h)

Hương Sơn Dã Phu